Η στεφανιαία νόσος είναι η νόσος που προσβάλλει τα στεφανιαία αγγεία και δη τις στεφανιαίες αρτηρίες οι όποιες αιματώνουν την καρδία. Λέγονται στεφανιαία αγγεία διότι αγκαλιάζουν την καρδία όπως μια στεφάνη. Οι στεφανιαίες αρτηρίες είναι η αριστερά στεφανιαία (η πιο κύρια) και η δεξιά στεφανιαία οι οποίες εκφύονται από τον αριστερό και το δεξιό αορτικό κόλπο αντίστοιχα. Η αριστερά στεφανιαία αρτηρία δίδει τον πρόσθιο κατιόντα κλάδο και την περισπωμένη.
Η στεφανιαία νόσος αποτελεί το πρώτο αίτιο θανάτου σήμερα στις ανεπτυγμένες χώρες. Η Κύπρος καταλαμβάνει την 5η θέση στον κόσμο σε αναλογία πληθυσμού όσον αφορά νοσηρότητα από στεφανιαία νόσο. Όσον αφορά τη συχνότητα προσβολής των δύο φύλων για ηλικίες κάτω 60 ετών η αναλογία ανδρών προς γυναικών είναι 3:1 (προστασία γυναικών από τα οιστρογόνα), για ηλικίες άνω 60 ετών είναι 1:1.
Η κυριότερη αιτία της στεφανιαίας νόσου είναι η αθηροσκλήρυνση των στεφανιαίων αρτηριών η οποία ευθύνεται σε ποσοστό περίπου 90%. Κατά την αθηροσκλήρυνση αναπτύσσονται αθηρωματώδεις πλάκες εντός του έσω χιτώνα των αρτηριών. Οι πλάκες αυτές δημιουργούν με την πάροδο του χρόνου στένωση του αυλού του αγγείου. Για την παθογένεια της ενοχοποιούνται διάφοροι παράγοντες όπως μηχανικοί, αιμοδυναμικοί, υπερχοληστεριναιμία, ανοσολογικοί οι οποίοι προκαλούν βλάβη του ενδοθηλίου του αγγείου και έτσι ευνοείται η είσοδος των λιποπρωτεινών και η δημιουργία αθηροσκλήρυνσης.
Οι παράγοντες κινδύνου για αθηροσκλήρυσνση είναι:
- Υπερχοληστεριναιμία: Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι υπάρχει σημαντική σχέση μεταξύ Στεφανιαίας Νόσου και υψηλών τιμών χοληστερίνης ορού. Ανώτερα φυσιολογικά όρια Ch=200mg%. Επίσης υψηλές τιμές HDL (λιποπρωτείνες υψηλής πυκνότητας) παρέχουν προστασία από αθηροσκλήρυνση. Σε μια μελέτη που έγινε στις Η.Π.Α σε άτομα ηλικίας άνω 40 ετών βρέθηκε ότι για τιμές HDL>45mg/dl η συχνότης στεφανιαίας νόσου ήταν 8%, ενώ για τιμές HDL <25mg/dl η συχνότης της στεφανιαίας νόσου ήταν 18%.
- Κάπνισμα: Το κάπνισμα ευνοεί την αθηροσκλήρυνση μέσω πολλών μηχανισμών όπως με την ταχυκαρδία που δημιουργεί, το σπασμό των στεφανιαίων, τον κορεσμό του αίματος με μονοξείδιο του άνθρακος (δημιουργία ανθρακυλαιμοσφαιρίνης) και με τη μείωση της
Η υπερχοληστεριναιμία και το κάπνισμα αποτελούν τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου στους άνδρες.
- Υπέρταση: (ΑΠ > 140/90mmHg). Η υπέρταση πιθανόν προκαλεί μικροτραυματισμό των αγγείων και ευνοεί την είσοδο των λιπιδίων.
- Σακχαρώδης Διαβήτης: Προκαλεί διαταραχές των λιπιδίων και έτσι ευνοείται η δημιουργία αθηροσκλήρυνσης.
Η υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελούν τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου στις γυναίκες.
- Παχυσαρκία
- Καθιστική Ζωή
- Άγχος: Άτομα με Προσωπικότητα τύπου Α, δηλαδή άτομα με έντονη δραστηριότητα είναι πιο επιρρεπή σε στεφανιαία νόσο.
- Κληρονομικότητα: Φαίνεται ότι υπάρχει κάποια κληρονομική προδιάθεση σε άτομα που πάσχουν από στεφανιαία νόσο.
Η στεφανιαία νόσος εκδηλώνεται είτε ως στηθάγχη ή έφραγμα μυοκαρδίου η καρδιακή ανεπάρκεια ή με αιφνίδιο θάνατο (δημιουργείται οξεία ισχαιμία η οποία οδηγεί σε αρρυθμία).
Η λέξη στηθάγχη ετυμολογείται από τις λέξεις στήθος και αγχόνη, δηλαδή πόνος στο στήθος μαζί με αίσθημα πνιγμονής. Ο πόνος στο στήθος είναι συνήθως οπισθοστερνικός, πολύ δυνατός σε ένταση, αντανακλάται στην πλάτη, στο αριστερό χέρι, στο επιγάστριο, επέρχεται κατά την προσπάθεια, μετά συγκίνηση, θυμό, βαρύ γεύμα, στο ψύχος, κατά την διάρκεια της νύχτας, η διάρκεια του είναι 1’ – 15’ και υποχωρεί σε 1’ – 2’ με την ανάπαυση ή με υπογλώσσια δισκία νιτρογλυκερίνης.
Ο στηθαγχικός πόνος εκλύεται όταν οι απαιτήσεις του μυοκαρδίου σε Ο2 υπερβαίνουν την προσφορά Ο2 και έτσι δημιουργείται υποξία. Συνήθως η προσφορά Ο2 στο μυοκάρδιο μειώνεται όταν υπάρχει στένωση του αυλού της αρτηρίας (>70% του αυλού) από την αθηροσκλήρυνση. Επίσης στηθάγχη παρατηρείται σε υπερτροφία αριστεράς κοιλίας με ελαττωμένη παροχή όπως σε στένωση αορτής, αποφρακτική μυοκαρδιοπάθεια (επιδείνωση πόνου με υπογλώσσια δισκία νιτρογλυκερίνης), σε αρρυθμίες με ταχυκαρδία, σε αναιμία επι συνυπάρχουσης στεφανιαίας νόσου (μείωση κορεσμού αίματος σε Ο2).
Η διάγνωση της στηθάγχης μπορεί να γίνει:
- Καλή λήψη ιστορικού οι χαρακτήρες πόνου στο στήθος δίνει τη διάγνωση σε ποσοστό 70%.
- Ηλεκτροκαρδιογράφημα: Βοηθά πολύ στην κρίση της στηθάγχης. 50% των περιπτώσεων είναι φυσιολογικό.
- Δοκιμασία κοπώσεως: Ανεβάζει το ποσοστό της διάγνωσης στο 80%.
- Δοκιμασία κοπώσεως με ραδιοισότοπο θάλλιο-201: Ανεβάζει το ποσοστό της διαγνώσεως στο 90%.
- Στεφανιογραφία (καθετηριασμός): Ελέγχει τις στεφανιαίες αρτηρίες και τη λειτουργικότητα της αριστεράς κοιλίας. Ανεβάζει το ποσοστό της διάγνωσης στο 95%.
- Σε σύντομο χρονικό διάστημα θα καθιερωθούν αναίμακτες στεφανιογραφίες με αξονικό και μαγνητικό τομογράφο.
Ο κάθε πόνος στο στήθος δεν είναι κατ’ ανάγκη στηθαγχικός. Μπορεί να οφείλεται σε οισοφαγίτιδα, έλκος, άγχος, σπασμό του οισοφάγου, πόνο μυικής η οστικής προέλευσης.
Μορφές στηθάγχης:
- Σταθερή: Επέρχεται κατά την προσπάθεια και υποχωρεί με την ανάπαυση
- Ασταθής: Οπισθοστερνικός πόνος >15’ κατά την ηρεμία τις τελευταίες 2 εβδομάδες μη ανακουφιζόμενος με νιτρογλυκερίνη. Η κατάσταση αυτή είναι προεμφραγματική και η θεραπεία της επιτελείται με τον ασθενή νοσηλευόμενο σε μονάδα εντατικής θεραπείας.
- Στηθάγχη από σπασμό στεφανιαίων αρτηρίων (Prinzmetal). Παρατηρείται σε ποσοστό 70% επι προυπάρχουσας αποφράξεως αρτηρίας και ποσοστό 30% επι φυσιολογικών αρτηριών (σε βαρείς καπνιστές).
Η πρόγνωση της στηθάγχης γίνεται με την δοκιμασία κοπώσεως.
Επι πτώσεως του διαστήματος ST του ηλεκτροκαρδιογραφήματος κατά την κόπωση >2mm σημαίνει αθηροσκλήρυνση 3 κλάδων ή της αριστεράς κύρια στεφανιαίας αρτηρίας (του στελέχους).
Η πρόληψη της στεφανιαίας νόσου επιτυγχάνεται με την αλλαγή τρόπου ζωής του ανθρώπου. Δηλαδή:
- Διακοπή καπνίσματος
- Άσκηση – Περπάτημα 1 ώρα ημερησίως
- Απώλεια βάρους
- Περιορισμός στο ελάχιστο στην κατανάλωση ζωικών λίπων (κεκορεσμένων) και χορήγηση φυτικών λιπών (ακόρεστων) – ελαιόλαδο σπορέλαιο.
Η θεραπεία της στηθάγχης είναι:
- Φαρμακευτική (ασπιρίνη, νιτρώδη, B-Blockers, ανταγωνιστές Ca++)
- Αγγειοπλαστική (μπαλονάκι).
- Αορτοστεφανιαία Παράκαμψη (By pass). Εφαρμόζεται από το 1967.
Γίνεται:
α) Επι στενώσεως αριστεράς κύριας αρτηρίας (του στελέχους) ή επι τριπλής στεφανιαίας νόσου.
β) Επι στηθάγχης όταν η φαρμακευτική αγωγή δεν επιτυγχάνει (δηλ. εξακολουθούν κρίσεις στηθάγχης). Σήμερα η θνητότης επεμβάσεως κατέβηκε στο 3%.
Αποτελέσματα επεμβάσεως 70-80% χειρουργηθέντων απαλλάσσονται ενοχλημάτων.
Το έμφραγμα του μυοκαρδίου σημαίνει νέκρωση των κυττάρων του μυο- καρδίου λόγω ισχαιμικής βλάβης. Ο θάνατος των κυττάρων συμβαίνει επειδή οι απαιτήσεις σε Ο2 υπερβαίνουν την προσφορά Ο2 λόγω από-φραξης στεφανιαίας αρτηρίας. Η απόφραξη της αρτηρίας δημιουργείται από:
- Θρόμβωση
- Αιμορραγία αθηροσκληρυντικής πλάκας
- Σπασμό
Τα εμφράγματα χωρίζονται σε 2 ομάδες, διατοιχωματικά (αφορούν όλο το τοίχωμα της καρδίας) και σε υπενδοκάρδια.
Το έμφραγμα του μυοκαρδίου εκδηλώνεται:
α) με πόνο στο στήθος που έχει τους χαρακτήρες του στηθαγχικού πόνου, έχει διάρκεια >30’, μπορεί να διαρκέσει ώρες και συνοδεύεται με ιδρώτες, εμετούς, λιποθυμική τάση, δύσπνοια.
β) Με λίγο πόνο και κύριες εκδηλώσεις shock (πτώση ΑΠ), οξύ πνευμονικό οίδημα, Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο (εμβολές).
γ) Χωρίς πόνο – Βωβό 25%
δ) Με αιφνίδιο θάνατο 20%.
Διάγνωση εμφράγματος
- Κλινική Εικόνα – Χαρακτήρες πόνου στο στήθος
- Ηλεκτροκαρδιογράφημα= Παθολογικό. Μπορεί και φυσιολογικό. Σημασία έχουν τα διαδοχικά ηλεκτροκαρδιογράφημα
- Βιολογικό σύνδρομο (αύξηση ενζύμων ορού -SGOT, CK, LDH, CK – Θετική τροπονίνη.
Επιπλοκές εμφράγματος
- Αρρυθμίες (έκτακτες κοιλιακές συστολές οι συνηθέστερες).
- Καρδιακή κάμψη (οξύ πνευμονικό οίδημα)
- Καρδιογενές shock – 80% θνητότης
- Ρήξη καρδιάς – Μεταξύ 3ης – 7ης ημέρας, επιπωματισμός, θάνατος.
- Ανεύρυσμα αριστεράς κοιλίας
- Θρομβοεμβολικά επεισόδια
- Μετεμφραγματικό σύνδρομο (Sy Dresler)
- Sy ώμου χειρός.
Η θεραπεία του εμφράγματος πρέπει να αρχίζει όσο το δυνατό πιο γρήγορα. Αρχίζει από το ασθενοφόρο και συνεχίζει στη μονάδα εμφραγμάτων. Όσο πιο γρήγορα γίνει η θρομβολυτική αγωγή (στρεπτοκινάση, Τ.Ρ.Α: φάρμακα που δίδονται αμέσως ενδοφλεβίως και λύουν το θρόμβο) τόσο πιο επιτυχής είναι η θεραπεία. Εξ’ άλλου το 25% των ασθενών πεθαίνουν τις πρώτες 2 ώρες, άλλο 25% πεθαίνει τις πρώτες 24 ώρες και αργότερα η θνητότητα φθάνει στο 15%.
Η νοσηλεία του ασθενούς στο νοσοκομείο κρατεί περίπου 10-12 ημέρες. Ο ασθενής μπορεί να αναλάβει ελαφρά εργασία σε 2 μήνες, κανονική εργασία στους 4 μήνες. Φάρμακα που πρέπει να λαμβάνει ασπιρίνη, νιτρώδη, B-Blockers, στατίνες.
Συμπερασματικά η στεφανιαία νόσος είναι πολύ συχνή, αποτελεί το πρώτο αίτιο θανάτου στις ανεπτυγμένες χώρες, η Κύπρος καταλαμβάνει την 5η θέση στον κόσμο σε αναλογία πληθυσμού όσον αφορά την νοσηρότητα από στεφανιαία νόσο. Η πρόληψη της μπορεί να γίνει μόνο με την αλλαγή του τρόπου ζωής του ανθρώπου.
